INTERVJU: ŠAĆIR ŠOŠEVIĆ, DIREKTOR SARAJEVSKOG REGIONALNOG CENTRA ZA STRATEŠKO PLANIRANJE I INVESTICIJE ‘GEOPROJEKT’
Razgovarao Hamed IBIŠEVIĆ
SARAJEVO, 5. APRILA (ONASA) – Direktor sarajevskog Regionalnog centra za strateško planiranje i investicije “Geoprojekt” Šaćir Šošević u intervjuu za Agenciju ONASA, između ostalog, govori o osnovnim ciljevima rada Regionalnog centra za strateško planiranje i investicije “Geoprojekt”, zadacima IX Regionalnog investicionog foruma RIF 2015., koncepciji razvoja gradova i privredne strukture Jadransko-Jonske regije, generatorima privrednog razvoja neke zemlje, korištenju IPA fondova EU u BiH, najznačajnijim uspjesima “Geoprojekta” te predrasudama u BiH prema građenju hidroelektrana…
ONASA: Možete li nam ukratko predstaviti rad i osnovne ciljeve Regionalnog centra za strateška planiranja i investicije?
ŠOŠEVIĆ: Osnovni sadržaj aktivnosti, u ranijem periodu, odnosio se na usluge projektovanja i izradu razvojnih programa i planova lokalnih i regionalnih zajednica, zatim izradu investiciono-tehničkih programa za regulisanje povoljnih kredita i drugih izvora finansiranja u cilju realizacije konkretnih projekata, te izradu fizibiliti studija i studija zaštite okoliša. Od 1997. godine počinje organizovanje regionalnih investicionih foruma, kao specifičnih događaja u cilju promovisanja strategija razvoja od općinskog do državnog nivoa, ali i usaglašavanja realizacije objekata privredne infrastrukture od regionalnog značaja.
Naravno, obim i sadržaj djelatnosti nužno je prilagođavati tržišnim uslovima, te su u određenim periodima prisutne oscilacije u pogledu obima posla, ali i same strukture. Realno gledano u poslijeratnom periodu u BiH primarna je bila privatizacija i rasprodaja imovine i resursa, a ne osmišljen razvoj i optimalno korištenje prirodnih i (ranije) radom stvorenih resursa. Do sada nam poslovna klima u BiH nije bila naklonjena, jer razvoj je malo koga interesovao.
Osnovni cilj djelovanja je ostvariti potreban profit za normalno funkcionisanje privrednog društva, kroz realizaciju potrebnog obima i strukture usluga, ali i pomoći drugim (privrednim) subjektima da pripreme i realizuju profitabilne projekte, a državnim organima da optimalno koriste prirodne resurse i izgrade objekte privredne infrastrukture.
ONASA: Koji su suštinski zadaci predstojećeg IX Regionalnog investicionog foruma RIF 2015? Možete li nam predstaviti učesnike ovog foruma?
ŠOŠEVIĆ: Osnovni motiv predstojećeg IX Regionalnog investicionog foruma – RIF 2015 je bolje pozicioniranje Bosne i Hercegovine u okviru Jadransko-jonske euroregije, a posebno njene Strategije razvoja do 2020 godine, koju su već prihvatili nadležni organi kako na regionalnom tako i na nivou EU. Koncepcijski rad Foruma je upravo tome prilagođen. Naime, nakon otvaranja rada Foruma i obraćanja domaćih i međunarodnih zvaničnika, sadržaj rada Foruma podijeljen je u četiri tematske cjeline – panela.Tema PANELA I je „Strategija razvoja Jadransko-jonske makroregije“. Programom je planirano da uvodničari budu: generalni sekretar Vijeća za regionalnu saradnju JE-e Goran Svilanović, Ivan Jakovčić, član Parlamenta EU i izvjestilac za Jadransko-jonsku strategiju, direktor Regionalnog centra za strateška planiranja i investicije Šaćir Šošević sa temom: „Konvencija o razvoju gradova i privredne infrastrukture JJER-e“.
Moderator ovog Panela je nacionalni koordinator BiH za Strategiju razvoja JJER-e Branimir Jukić, a kao panelisti u ovom dijelu rada Foruma svoj doprinos značaju i implementaciji Strategije treba da daju nadležni predstavnici Vijeća za regionalnu saradnju JE-e, predstavnici JJER-e, te nacionalni koordinatori za Strategiju BiH i drugih država JJER-e.
U Panelu 2, na temu: „Planiranje razvoja kantona /županija/ okruga i gradova“ predstavnici nadležnih organa i institucija će prezentirati koncepcije i projekcije planskog uređenja i korišćenja prostora na području BiH i drugih država JJER-e, te provjeriti usklađenost i eventualne kolizije u planiranim trasama i koridorima objekata privredne infrastrukture.
Tema Panela 3 je: „Privredna infrastruktura – javni sektor“ u okviru čega će nadležni ministri i direktori javnih preduzeća, ili njihovi saradnici, prezentirati prioritete u realizaciji objekata privredne infrastrukture na nacionalnom i regionalnom nivou. Ovdje se očekuje fokus na Jadransko-jonsku autocestu, gasovod i druge projekte od regionalnog značaja.
Tema Panela 4 je: „Finansiranje, fondovi i banke“ u okviru koga će predstavnici finansijskih institucija predstaviti moguće kreditne linije i svoju zainteresiranost da finansijski podrže neke od objekata privredne infrastrukture, posebno one sa visokim stepenom usaglašenosti i pripremljenosti za realizaciju. Pored prisustvovanja predstavnika komercijalnih banaka i fondova očekuje se aktivno učešće predstavnika WB, EBRD, EIB, USAID, UNDP i drugih.
ONASA: Kad bi se koncepcija razvoja gradova i privredne infrastrukture Jadransko-Jonske regije trebala pretočiti u konkretan projekat?
ŠOŠEVIĆ: Konvencija (a ne koncepcija) razvoja gradova i privredne infrastrukture JJER-e je već prihvaćena od strane nekoliko potpisnika, međutim, očekuje se da Konvenciju prihvati veći broj potencijalnih potpisnika – vlada kantona, županija, okruga i drugih subjekata. Prijedlog Konvencije će biti dostavljen učesnicima RIF 2015, a nakon prijema potvrda o prihvatanju Konvencije održaće se Skupština potpisnika konvencije, usvojiti Statut i izabrati upravni i operativni organi. Nakon registracije Udruženja za razvoj gradova i privredne infrastrukture JJER-e, izabrani organi Udruženja će aktivirati svoj rad, uključujući i rad Istraživačko-razvojnog instituta, kao operativnog organa za pripremu i realizaciju konkretnih projekata, u statusu neprofitne organizacije. Ovim će se uspostaviti formalno pravni i operativno-stručni okvir za pomoć i poslovnu saradnju sa nadležnim organima vlasti, ali i privrednim subjektima s ciljem planiranja i realizacije konkretnih objekata privredne infrastrukture, ali i drugih projekata i programa racionalnog korištenja prirodnih i radom stvorenih resursa BiH i Regiona.
ONASA: Šta je, prema Vašem mišljenju, generator privrednog razvoja neke zemlje, odnosno regije? Šta za Vas predstavlja pojam regionalizam?
ŠOŠEVIĆ: Generator razvoja svake zemlje, pa i regija, su raspoloživi prirodni i radom stvoreni resursi, ali i drugi faktori koji neposredno ili posredno utiču na stepen i dinamiku razvoja određenog područja – razvijenost političko-ekonomskog sistema, motiviranost i stepen obrazovanja radno sposobnog stanovništva, te političko/ekonomsko stanje okruženja, pri čemu se misli na neposredno okruženje (region) ili šire – kontinent, u našem slučaju Evropska unija. U slučaju BiH poseban problem su društveno-ekonomski odnosi u BiH (veoma nepovoljni), ali ni region, za sada, ne nastupa s pozicije zajedničke koncepcije razvoja, nego više ili manje svaka država nastoji da se razvije na račun susjeda, ili neovisno od njega. To je pogrešan pristup. Prostorno i tržišno sve države Balkana su male za velike investicije, što je jedan od bitnih razloga za skroman obim stranih investicija. Regionalna saradnja je i zvanično opredjeljenje EU, kroz stvaranje euroregija, ali i uslov državama kandidatima za priključenje toj zajednici.
Regionalizam je širok pojam, veoma prihvaćen u zvaničnim strategijama Evropske komisije – euroregije, čini osnovnu strukturu EU (Baltička, Dunavska, Jadransko-jonska euroregija i druge), ali za sada, u BiH se to posmatra kao nešto što nije naša strategija i opredjeljenje, izuzev pojedinačnih inicijativa. Ni Vijeće za regionalnu saradnju, čije je sjedište u Sarajevu, nije, do sada, dalo očekivane rezultate. Regionalizam može i treba da postane sistem prihvatljiv kako sa političkog tako i sa ekonomskog aspekta, a posebno sa pozicije planiranja i realizacije objekata privredne infrastrukture od zajedničkog interesa. Regionalizam treba prihvatiti kao kvalitetnu korekciju i zamjenu za već prevaziđene forme kapitalizma i socijalizma, naravno uz realan pristup odbacivanja loših ili prihvatanja dobrih elemenata svakog od navedenih sistema.
ONASA: Da li su BiH i zemlje u regionu u dovoljnoj mjeri koristile IPA fondove EU?
ŠOŠEVIĆ: IPA fondovi su bili dobar test za domaće i međunarodne organe i institucije u pogledu pripreme državnih organa i organizacija, ali i privrednih subjekata i nevladinog sektora da neposredno provjere sopstvenu sposobnost i mogućnosti aktivne participacije u korištenju finansijskih sredstava, kroz razradu projektnih ideja i izradu aplikacija. Ovo je bio koristan proces kako za državne organe tako i za druge učesnike u korištenju IPA fondova. Naravno, moglo je i trebalo mnogo više učiniti i povući finansijskih sredstava od učinjenog, posebno u komponenti „prekogranična saradnja“. U ovoj komponenti se pokazala i izvjesna nedosjednost evaluatora prilikom vrednovanja podnešenih aplikacija, što bi trebalo u budućem radu otkloniti. Za poređenje koliko su u BiH i zemlje okruženja koristili IPA fondove postoje pokazatelji u nadležnim organima i institucijama te ih treba izvorno koristiti. Treba naglasiti da je veoma značajno pripremiti se za korištenje fondova EK kada BiH dobije status kandidata za EU. Taj posao bi trebalo smatrati urgentnim, već sada.
ONASA: Koji su dosadašnji najznačajniji uspjesi “Geoprojekta” i kakvi su Vaši planovi u budućnosti?
ŠOŠEVIĆ: “Geoprojekt“ d.o.o. Sarajevo je svojim djelovanjem doprinio izgradnji brojnih stambeno-poslovnih i komunalnih objekata. Dao je značajan doprinos razvoju prostornog i urbanističkog planiranja i izradio više investiciono-tehničkih programa i studija. Na osnovu njegovih investiciono-tehničkih programa za rekonstrukciju i izgradnju komunalnih sistema, obrazloženih u Beču, Kontrolna banka Austrije odobrila je ukupno 11,5 miliona eura povoljnih (soft loan) kredita opštinama u BiH.
Veoma značajna i zapažena je uloga Regionalnog centra za strateška planiranja i investicije, „Geoprojekt“ je imao aktivan status u „Forum Agency“ za BiH u pripremama i realizaciji CEI Summit Economic Forum-a: u Budimpešti 2000. godine u Trstu 2001. godine i Skoplju 2002. godine. U toku 2003. godine „Geoprojekt“ je bio koordinator učešća BiH delegacije na međunarodnom sajmu u Izmiru, u Turskoj. Značajno je i učešće u Američko – Evropskoj poslovnoj konferenciji u Sent Luis-u 1997. godine. Od 1997. godine zaključno sa 2005. godinom realizovano je osam Regionalnih investicionih foruma u Sarajevu, međunarodnog karaktera, a učesnici, suorganizatori ili pokrovitelji su bili članovi Predsjedništva BiH, Vijeće ministara BiH, pojedini državni organi i organizacije BiH, ali i EK, OHR, WB, EBRD, USAID i drugi. Posebnim uspjehom smatramo i izgradnju sopstvenog stambeno-poslovnog objekta u Sarajevu, sa ukupno 750 kvadratnih metara korisne površine.
Direktor „Geoprojekt“ d.o.o. Sarajevo, Šaćir Šošević, autor je Studije uticaja HE „Višegrad“ na prostorno-planski razvoj pribrežnog područja rijeke Drine, i po elementima te studije, kontrolisan je model korita rijeke Drine na Institutu „Jaroslav Černi“ u Beogradu, prihvaćena Studija u cijelosti, te na osnovu nje korigovani elementi idejnog projekta i izgrađena „HE Višegrad“.
Urađene su i druge značajne studije uticaja planiranih hidroelektrana na prostorno-planski razvoj pribrežnog područja (gornji tok rijeke Drine), studije uticaja za Blok VI – TE Tuzla i druge. Nažalost, ovakav visoko stručni pristup sagledavanju uticaja hidroenergetskih objekata u fazi projektovanja ostao je usamljen u kasnijoj bosansko-hercegovačkoj praksi i ako je dobio najviše stručne ocijene od nekadašnjih jugoslovenskih stručnjaka iz ove oblasti.
Planovi za kontinuitet djelovanja odnose se, uglavnom, na nastavak organizovanja Regionalnih investicionih foruma, kao godišnjih međunarodnih događaja, fokusirajući se na Jadransko-jonsku euroregiju. Intenzivniju regionalnu saradnju mislimo obezbjediti kroz proces prihvatanja i implementacije Konvencije o razvoju gradova i privredne infrastrukture Jadransko-jonske makroregije. Konkretnije o tome treba da se razgovara na predstojećem RIF 2015.
ONASA: Da li šira javnost u BiH ima određene predrasude prema građenju hidroelektrana?
ŠOŠEVIĆ: Šira javnost u BiH ima veoma površne informacije o potrebi izgradnje hidroenergetskih objekata na području BiH. Prilikom priprema za projektovanje i realizaciju hidoenergetskih objekata na području BiH zapaženo je da u dosadašnjem pristupu investitori, a prije svega elektroprirede u BiH imaju dosta površan pristup – u prvoj fazi prema lokalnim ili širim zajednicama na području na kojem treba da se gradi hidroenergetski objekat. Naime, energetičari uvijek nastoje da izvuku maksimum iz korita, u smislu količina energije, da to bude što profitabilnija investicija, što je logično s pozicije investitora. Međutim, nedovoljno posvete pažnje uticaju takvog objekta na prostor i na planski razvoj područja u kome treba da se gradi hidroenergetski objekat i, naravno, kao posljedica toga dolazi do sukoba. Nažalost, to nisu rasprave ni, uslovno rečeno, sukobi na nivou ukrštanja argumenata ni struke nego su vrlo često oni na bazi površnih ocjena s pozicije pojedinaca u okviru društveno-političke zajednice koji te pojedinačne, neargumentovane stavove vrlo često prenesu i na rasprave u općinskim vijećima gdje se praktično i donose formalne odluke. Dakle, činjenica je da bi pristup sagledavanju zajedničkog interesa investitora, u ovom slučaju elektroprivreda i društvene zajednice na čijem području se to gradi, trebalo da bude na višoj, stručnoj razini, da bude propraćeno s adekvatnim studijama uticaja kao što je to rađeno u slučaju Hidroelektrane “Višegrad” gdje je nakon takvog pristupa usaglašen projekat i izgrađena hidroelektrana koja je, evidentno, ne samo opravdala investicije nego je i riješila pitanje benefita što se tiče samih društeno-političkih zajednica. Dakle, potreban je daleko ozbiljniji pristup u fazi priprema, planiranja i projektovanja hidroenergetskih projekata, posebno kad je u pitanju definisanje zajedničkog interesa. Dosad to nije bilo dovoljno rađeno i, naravno, bilo bi potrebno da prije svega investitori kao predstavnici energetskih sistema, ali i društvene zajednice nađu odgovarajući pristup jer je to naš vrlo značajan resurs. Hidroelektrane kao obnovljive izvore energije podupire i Evropska komisija, tako da za te stvari finansije nisu problem tako da je zaista jedan od vrlo ozbiljnih resursa u dosadašnjem periodu, pogotovo zadnjih 20 godina, nedovoljno iskorišten i treba mnogo, mnogo ozbiljnije prići izgradnji hidroenergetskih objekata.
ONASA: Da li se u BiH posvjećuje dovoljno pažnje zagađenosti zraka, bilo da je riječ o individualnim domaćinstvima ili o industrijskoj proizvodnji?
ŠOŠEVIĆ: Zagađenje zraka u mnogim gradovima BiH je činjenica koja je manje više poznata. Potreba za rješavanjem tog problema prisutna je u svakodnevnih informativnim emisijama svih medija. Nešto se radi na tome, ali nedovoljno. Za postizanje većih rezultata u tom pogledu potrebna je sinhronizovana aktivnost više aktera. Naime, već više godina Fond za zaštitu okoliša Federacije BiH, po osnovu Javnih oglasa, daje finansijsku potporu aktivnostima koje su usmjerene na zaštitu zraka. Zna se da bi u pogledu energetske efikasnosti trebalo zamijeniti kotlove i energente u mnogim objektima javne funkcije (bolnice, škole, upravne zgrade…) i tu se nešto ulaže i koriguje na bolje. Suština je da se posveti veća pažnja obezbjeđenju većih količina bio energenata (gas, peleti, briketi i sl.), kao obnovljivih izvora energije i na toj osnovi obezbjedi energetska baza za značajnije zamjene klasičnih goriva (ugalj, nafta), posebno u gradskim sredinama, gdje je zagađenost i najviše izražena. Bez dileme, rješenje je u znatno većem korištenju obnovljivih izvora energije (hidroenergija, energenti iz ostatka drvne biomase, gas, vjetar i sunčeva energija).(kraj)